INLEIDING

We hebben het voornemen 3 week door Turks Koerdistan te trekken langs de grenzen van achtereenvolgens Syrie, Irak, Iran en Armenie. Het eerste gedeelte van de reis willen we langs een deel van de Turks - Syrische grens rijden. Een probleem hierbij kan de binnenlandse oorlog van buurland Syrie zijn, waar Turkije tegen wil en dank steeds verder bij betrokken raakt. Hier wonen aan beide zijden van de grens Koerden, die het tot nu toe goed met elkaar kunnen vinden. We hopen dan ook dat we deze route kunnen volgen.
Vervolgens is het plan om langs de oostgrens van Turkije te trekken langs de grenzen van Irak, Iran en Armenie. Dit oostelijk deel van Turkije is door de jarenlange strijd tussen de Koerden en de Turkse overheid een gebied dat moeilijk of niet te bereizen was. De PKK begon de gewapende strijd voor autonomie in 1984. Sindsdien zijn er tussen de 40.000 en 45.000 mensen om het leven gekomen.

De laatste jaren zijn de spanningen minder geworden en kort geleden heeft de gevangen gezette Koerdische PKK leider Abdullah Öcalan zelfs aangeboden de strijdbijl te begraven. Daarbij riep hij op tot een geleidelijke terugtrekking van Koerdische strijders van Turks grondgebied en heeft de eis van een zelfstandige Koerdische staat laten vallen, een opmerkelijke stap. Of en hoe de Turkse overheid hierop reageert is nog niet duidelijk. Wel weten we dat er veel controleposten van het Turkse leger onderweg zullen zijn, in hoeverre die ons doorlaten weten we niet, we hebben hier weinig informatie over kunnen vinden.

Al naar gelang de situatie ter plaatse zullen we wel zien in hoeverre we de route die we in gedachten hebben, ook daadwerkelijk uit kunnen voeren. We hebben alleen een vlucht van Nederland naar Kayseri geregeld en een huurauto. Als afsluiting hebben we nog een binnenlandse vlucht geregeld van Kayseri naar Istanbul om de reis daar af te sluiten.

PKK leider Abdullah Öcalan,

naast een Turkse commando

bij zijn gevangenneming in 1999  

Dag 01 maandag 6 mei 2013 Amsterdam - Kayseri

Het inchecken op Schiphol gaat vlot, paspoorten kunnen we nu zelf scannen, zodat we al snel door de douane zijn. In het vliegtuig van ONUN Air zijn we de enige Nederlanders, de rest van de passagiers heeft allemaal de Turkse nationaliteit of is in ieder geval van Turkse afkomst. Veel mensen van het platteland, de meesten in donkere kleding en sober gekleed. De oudere vrouwen met wijde rokken aan, de meesten dragen een hoofddoek, een enkeling heeft een mooi Turkse mutsjes op. Hoewel het erg warm in het vliegtuig is, houden ze stug hun wollen vesten en grote zwarte jassen aan. Bij de veiligheidscheck zorgde de hoeveelheid kleren al voor hilarische taferen bij het personeel. Met veel moeite kunnen we nog één stuks handbagage in het bagagevak proppen. De rest van de ruimte is al door de vele Turkse pakketten in beslag genomen.
Om 11.30 uur vertrekken we, een half uur later dan gepland. Erg comfortabel is het niet door de weinige beenruimte en hoewel het slechts 4 uur vliegen is zijn we dan ook blij als we Kayseri om 16.30 uur naderen. Het is een prachtig gezicht de stad en de omliggende bergen te zien liggen met de sneeuw die op de bergtoppen ligt te glinsteren. We krijgen zin het gebied nader te verkennen, ook al omdat onderweg een paar Turkse gastarbeiders ons vol enthousiasme over de omgeving vertelden.

Ook ONUN AIR


Gelukkig verloopt de landing vlekkeloos, iets wat bij ONUR AIR niet altijd een vanzelfspekendheid is. 

Op het vliegveld staan een groot aantal militaire vliegtuigen, allemaal in een effen grijze kleur. Meteen komen de gedachten boven dat dit mogelijk toestellen zijn die ingezet worden bij het bombarderen van schuilplaatsen van PKK rebellen.

Bij de uitgang van het vliegveld staat al iemand van het autoverhuurbedrijf op ons te wachten en brengt ons naar de auto die we in Nederland al gereserveerd hebben. Het is een keurige Hyundai, zoals er hier veel rijden. De eerste kilometers even kalm aan om een beetje te wennen aan het verkeer, maar het valt wel mee, er wordt redelijk rustig gereden en de wegen zijn ruim. Eerst op zoek naar een pinautomaat en daarna boodschappen doen. In het vliegtuig hebben we niet al te veel gehad, maar wat wil je ook met de woekerprijzen die ze hanteren. Een kopje Nescafé koffie kost 4 Euro, een blikje fris idem en een klein flesje water 3 Euro.
Het is 18 uur als we langs het IBIS hotel rijden en besluiten daar een kamer te nemen, een mooie kamer met gratis internet. Op de Turkse TV zien we kleine Wesley met Galatasaray kampioen worden en krijgen ook nog flitsen te zien van het kampioensfeest van Ajax.

Dag 02 dinsdag 7 mei 2013 Kayseri - Malatya

De hele weg voor ons alleen

Gisteravond vroeg naar bed, maar onder ons raam op de 4e verdieping was het een gezellig lawaai van een groepje Turken, dat tot in de kleine uurtjes door ging. Als dit thuis zou gebeuren bij een van de buren bijvoorbeeld, zou je willen dat het zo snel mogelijk afgelopen zou zijn, maar in een ander land vinden we dat dit heel sfeervol is. Wat een kromme redenering! Ondanks dat we een paar keer wakker werden door het helse kabaal van de dieseltreinen die voorbij denderden hebben we goed geslapen. Ook werden we nog een keer wakker doordat iemand midden in de nacht "haja ilal-salah" riep. Het was de muezzin, die vanaf de minaret bij de moskee ons midden in de nacht in het Arabisch opriep tot gebed. Die oproep hebben we maar genegeerd en ons weer lekker omgedraaid.

Uitzicht op de besneeuwde bergpieken

Na een heerlijk ontbijtbuffet in het IBIS hotel beginnen we om 8.30 uur aan onze rondreis. De route is eenvoudig deze eerste dag, we gaan over de D300 steeds in oostelijke richting, een weg met 2x2 rijstroken. Het is een goede weg met vrijwel geen verkeer, we kunnen rustig vaart minderen als we iets van de omgeving willen zien zonder dat we het achteropkomend verkeer hinderen. De weg slingert de hele dag door de bergen, met hier en daar nog sneeuwresten op de toppen rondom. De zon schijnt en het is zo'n 25 graden, kortom een heerlijke rit. De Turkse radio verstaan we niets van en hun muziekkeuze is ook niet de onze, maar we hebben onze eigen muziek mee genomen voor onderweg.

Collegea pensionada's

Na 2 uurtjes gereden te hebben stoppen we even in Pinarbasi, een klein stadje aan de D300, om even rond te kijken en wat eten te kopen voor de picknick tussen de middag. We drinken koffie op een terrasje, heerlijk in de zon met uitzicht op een parkje waar een paar Turkse mannetjes genoeglijk zitten te keuvelen. Het is wel een mannenwereld hier, want vrouwen zie je nauwelijks op straat. De mannen hebben het niet al te druk is de indruk, want overal zie je ze staan praten en in de theehuizen zitten. Dit kan deels ook met de hoge werkloosheid te maken hebben. De koffie is een tegenvaller, een heel slap bakkie met veel te veel melk, de smaak doet meer aan thee met melk denken, niet weer nemen.

Boerendorpje onderweg

Als dat geen vakantie is !

Na de nodige kilometers gereden te hebben verlaten we rond het middaguur even de D300 om een zijweggetje in te slaan naar een klein boerendorpje. In een weiland met zicht op de sneeuw houden we onze picknick, bestaande uit heerlijk vers stokbrood met schapenkaas en Yoghurt na met een paar lepeltjes aardbeienjam er door heen, als dat geen vakantie is! Daarna is het tijd even naar de sneeuw te klimmen, maar een sneeuwbalgevecht zit er niet in. An heeft de drang niet naar de sneeuw te onderzoeken, ze is bang voor de inspanning die dat gaat kosten, jammer toch.

Er komt een vriendelijke boer naar ons toe, jammer genoeg verstaan we elkaar niet, maar we begrijpen dat hij ons iets wil laten zien. We zijn wel nieuwsgierig hoe hij woont en lopen met hem mee. Hij brengt ons naar een laag donker schuurtje waar een aantal vrouwen een soort pannenkoeken aan het bakken zijn in een open vuur. Een mooi plaatje met de donkere silhouetten van de vrouwen bij het vuur, maar helaas mogen we geen foto nemen. Zal wel met het islamitische geloof te maken hebben, in de Koran staat niets over fotograferen en de profeet Mohammed had natuurlijk geen fototoestel. Daarna gaan we naar het woonhuis, een huis met lage deurtjes, muren met een dikte van meer dan 70 centimeter en dikke ronde balken als plafond. Alles is berekend op het gewicht van een dik pak sneeuw, het zal wel geen pretje zijn hier in de winter te wonen. We komen te zitten op de bank in de woonkamer, een heel klein knus kamertje met een klein raampje.
De boer wil dat we bij hem eten, maar we maken hem duidelijk dat we nog vol zitten en alleen maar thee willen. Daar moeten de vrouwen voor zorgen en hij toont ondertussen vol trots een kleine baby. We vermoeden dat hij de oom is, maar zeker weten doen we het niet. Er wordt een kleed op de vloer uitgespreid, waar een laag rond tafeltje op gezet wordt. We moeten op de vloer zitten rondom het tafeltje, waarna de thee gebracht wordt door de vrouwen. Maar er komt nog veel meer, stukjes tomaat, olijven, zelfgemaakte yoghurt, schapenkaas en pannenkoekjes. De boer laat zien hoe de stukjes schapenkaas in de pannenkoekjes gewikkeld moeten worden. Maar na een pannenkoek zijn we al vol en beperken ons verder tot de olijven, tomaten en een klein beetje Yoghurt. We voelen ons ook wel wat bezwaard over zoveel gastvrijheid. Of iedereen zo gastvrij is weten we ook niet, want bij de moeder van de baby kan er geen lachje af, we weten niet hoe we dat in moeten schatten, maar je zou verwachten dat ze vol trots is van zo'n mooie zoon. De andere vrouw en de moeder zijn wel heel vriendelijk, toch jammer dat ze niet op de foto willen/mogen.

Het is nog een heel eind rijden naar Malatya, maar de wegen blijven goed met weinig verkeer. Als we in de buurt van de stad komen, wordt het drukker, de hoofdroute door de stad is opgebroken en dat veroorzaakt nogal wat opstoppingen. Aan de hand van de Rough Guide hebben we een hotel in het centrum uitgezocht. Volgens deze gids wonen er 600.000 mensen, de Capitoolgids heeft het over 300.000 inwoners, wie gelijk heeft weten we niet, wel dat het een uitgestrekte stad is. We moeten in het centrum zijn en het hotel moet vlak bij een moskee zijn, maar als we andere plaatsnamen op de richtingborden zien verschijnen komen we er achter dat we te ver gereden zijn. Om een lang verhaal kort te maken, pas na 2 uur wanhopig zoeken belanden we in het centrum. Dan nog kunnen we het uitgekozen hotel niet vinden, maar ook andere hotels zien we niet, wel tientallen moskeeën. Als we na veel omwegen toch een hotel vinden blijkt deze nog niet geopend te zijn. Hoewel ik er al aardig doorheen zit achter het stuur rest ons niets anders dan maar weer aan te sluiten in de file en verder te zoeken. Uiteindelijk vinden we een hotel, niet al te geweldig, maar gezien de prijs, die we na stevig afdingen betalen, mogen we ook niet al te veel verwachten en zijn al blij dat we eindelijk een dak boven het hoofd hebben. En ook nog in het centrum vlak bij de Grote Moskee. 

Verkoper met zijn koopwaar voor de Grote Moskee

Na een verkwikkende douche gaan we uit eten. We hebben een mooi plekje uitgezocht op een bovenverdieping van een restaurant met uitzicht op de fraaie moskee. Met behulp van een foto op de menukaart wijzen we aan wat we willen hebben, krijgen we daar in ieder geval geen misverstanden over. Als het eten opgediend wordt valt het ons wel ietwat tegen, alleen een groentesalade, terwijl we verwacht hadden dat er ook vlees bij zou zijn, maar ja, het was ook wel een klein fotootje. We willen afrekenen en gepast betalen, een fooi hebben we er zeker niet voor over. Maar de ober maakt duidelijk dat we zo niet weg komen en moeten wachten. Dat zijn we echter niet van plan. Daarop schrijft hij iets op een papiertje, maar alles in het Turks, alleen het cijfer 5 kunnen we lezen. Hij bedoeld dus dat we een fooi van 5 lira moeten betalen, dat is ruim 2 Euro. Dat pikken we niet, we laten ons niet afzetten, wat denken ze wel! De ober gaat naar beneden en gebaard ons te wachten, we denken dat hij zijn baas er bij gaat roepen, nou laat maar komen. Maar na 5 minuten wachten is ons geduld op. Net als we naar beneden zullen gaan komt de ober weer de trap op. In beide handen heeft hij borden vol heerlijke gerechten. Nu wordt het ons duidelijk, we hebben alleen nog maar het voorgerecht gehad en die 5 betekende nog 5 minuten wachten op het volgende gerecht. We willen wel door de grond zakken en schamen ons rot. Gelukkig blijft de man lachen en dat we uiteindelijk bij het afrekenen een behoorlijke fooi geven hoeft geen nadere uitleg.

Dag 03 woensdag 8 mei 2013 Malatya

De strijders van de Koerdische PKK beginnen vandaag met de terugtrekking van Turks grondgebied, zo lezen we op de site van de NOS. In groepen zullen ze zich terugtrekken naar hun kampen in buurland Irak. Daarmee wordt een belangrijke stap gezet in het vredesproces tussen de Koerden en Turkije. Een bloedige strijd die al zo’n dertig jaar duurt.
De terugtrekking is het resultaat van onderhandelingen tussen de gevangen PKK-leider Abdullah Öcalan en de Turkse regering. Onderdeel van de afspraken is dat het Turkse leger tijdens de terugtrekking in het betreffende gebied in het zuidoosten van Turkije geen acties uitvoer.

Vanmorgen verkennen we de buurt rond ons hotel, allemaal smalle straatjes en per straatje dezelfde artikelen. Zo heb je o.a. de schoenenstraat, de textielstraat, de meubelstraat en ook de straat van de koper- en blikslagers. Deze straat, waar allerlei metalen voorwerpen gemaakt worden, vinden we het boeienst. Het doet ons wel aan Kashgar (China) denken, waar je deze straatjes met handwerkslieden ook had, maar waar ze helaas door ingrepen van de Chinese regering inmiddels vrijwel verdwenen zijn.



Vakman uit Malatya

Er wordt driftig geklopt om een stuk metaal in een pan, een pot of een grote ketel te veranderen, de buurman is bezig een metalen raamwerk in elkaar te lassen en weer verderop is iemand met een grote buis aan het puntlassen. Ze vinden het leuk als we vol belangstelling naar hun vaardigheden staan te kijken.

Vurige geit

Er is ook werkplaats waar ze geitenkoppen en -poten in een open vuur stoppen om ze van de huid te ontdoen. Op een stellage aan de straat staan de schedels opgesteld als koopwaar. Ons is niet duidelijk waarom iemand dit zou willen kopen.


TE KOOP: MOOIE GEBLAKERDE GEITENKOPPEN

Het is met 28 graden, een heerlijke temperatuur om lekker op een bankje in een park te zitten. Hier weer allemaal mannen, die met elkaar zitten te keuvelen. Zo nu en dan komt er iemand langs om thee en frisdrinken te verkopen. An gaat met kruiswoordpuzzels aan de slag en ik ga de meegebrachte krant lezen. Maar het is moeilijk concentreren bij alle afleiding rondom en de verscheidenheid aan mensen die langs lopen, variërend van heel modern tot vrouwen in chador, waarbij je alleen de ogen maar ziet. De bevolking van Malatya bestaat uit een mix van Turkse nationalisten, vrome Soennieten, alevieten en Koerden, maar ons is niet duidelijk wie wie zijn. Mogelijk dat dit in loop van de reis wat duidelijker wordt.

Malatya - Gezellig keuvelen

We gaan een kijkje nemen bij de Yeti Moskee, de centrale moskee, voorzichtig kijk ik bij de ingang naar binnen. Een man wenkt dat ik wel binnen mag komen en ik neem plaats op een bankje achterin. Sommige mannen liggen geknield en zijn aan het bidden, anderen zijn de koran aan het lezen en er zijn ook die gewoon ontspannen in de grote ruimte zitten. Een mens moet natuurlijk ook wel even ontspannen na zo'n religieuze inspannen. An moet aan de andere kant naar binnen, waar de ingang van de vrouwen is, onder een doek door en dan de trap op. An doet een goede daad door een oude vrouw te helpen met een paar zware tassen, die mee naar boven moeten. Behalve het fraaie gewelfde plafond is boven bij de vrouwenafdeling bijna niets te zien van de moskee. Een groot houten hekwerk met slechts een paar kleine openingen beperken het zicht naar beneden. De mannen bespioneren is er niet bij. Een vrouw zit te bidden op de grond, maar veel meer is er niet te zien.

We bezoeken ook nog het kleine streekmuseum, waar o.a. kleding, sieraden en gebruiksvoorwerpen te zien zijn. Verder gaan we nog op zoek naar een gedetailleerde wegenkaart. Maar ondanks de hulp van een jonge vrouw, de eerste die we ontmoeten die een beetje Engels spreekt, lukt het niet er een te vinden. Ze loopt verschillende winkeltjes met ons af, helaas zonder succes. We moeten het doen met de wegenkaart die we in Nederland gekocht hebben.

Dag 04 donderdag 9 mei 2013 Malatya - Nemrud Dagi - Puturge

De weg naar Nemrut Dagi

Vanuit Malatya reizen we vanmorgen naar Nemrud Dagi, een afgelegen heiligdom van reusachtige stenen hoofden op een hoge berg en een van de belangrijkste bezienswaardigheden van Oost-Turkije.

Lieveheersbeestjes in de zon

Om er te komen moeten we zo'n 75 km door de bergen rijden, met weer opvallend goede en vrij brede wegen. Alleen de bewegwijzering laat hier en daar wat te wensen over, Als we op een splitsing komen waarbij de weg naar links even belangrijk is als die naar rechts, kiezen we op de gok voor rechts. Maar zeker zijn we niet en als we een paar kilometer gereden hebben houden we een auto uit tegenovergestelde richting aan. Er zitten 5 zwaar bewapende politieagenten in met de vuurwapens op schoot. Maar ze zien in ons gelukkig niet de vijand. Vriendelijk geven ze aan dat we de andere kant op moeten.  

Via de vele haarspeldbochten komen we steeds hoger, de begroeiing wordt steeds schaarser en de wind neemt toe. We rijden soms langs de sneeuw die hier nog ligt, een prachtige rit. Al van ver zien we de spitse top van de Nemrut Dagi boven het Taurus gebergte uitsteken.

Rond het middaguur komen we bij het vlak onder de top gelegen Gunes Hotel. We overwegen hier te overnachten om in de avond bij zonsondergang naar de stenen hoofden te gaan. Maar als de hoteleigenaar alleen maar een omelet klaar kan maken wijzigen we onze plannen. Wat uit de kont van een kip komt moet ik niet! Met moeite neem ik een paar happen, maar moet er niet aan denken hier vanavond nog een omelet te moeten eten en mogelijk morgen als ontbijt nog een.

Na een toegangskaartje gekocht te hebben is het nog 2 kilometer steil klimmen op een onverharde weg met veel stenen, maar ondanks dat de Hyundai het zwaar heeft, doet hij waarvoor we hem ingehuurd hebben en brengt ons bijna tot de top. De laatste 200 meter moeten we te voet verder klimmen om bij het puntje van de meer dan 2000 meter hoge bergtop te komen.

Het heiligdom op de top van de berg Nemrut Dagi, waar koning Antiochus werd vereerd.
Nu resten nog de afgeknotte figuren met de gevallen stenen hoofden ervoor.

We komen bij de oostelijke tempel en zien zes onthoofde zittende beelden tegen de flanken van de berg. Er voor staan de losse hoofden die er tijdens een aardbeving af gevallen zijn, ook enkele meters hoog. Het zijn de koppen van koning Antiochus, die dit alles ca. 100 jaar voor Chr. liet bouwen ter verheerlijking van zijn bewind, en o.a. de koppen van Zeus, Heracles en Apollo. Erachter is een gigantisch grote kegel van stenen, een door slaven gebouwde grafheuvel, waaronder het graf van koning Antiochus moet liggen.

Het westelijk terras

Vervolgens lopen via een pad tussen de sneeuw door naar het westelijke terras, waar nog meer hoofden en steenreliëfs kriskras door elkaar staan en liggen. Al met al een bijzonder iets om te bezoeken, waarbij we vrijwel de enige bezoekers zijn en ons niets aan hoeven te trekken van de kettingen die de bezoekers op een afstand van de beelden moeten houden. Met veel te veel foto's beginnen we aan de afdaling.

Nee, de weg gaat niet verder

Op de terugweg nemen we een andere route om een stuk af te snijden, maar in het dorp Puturge raken we het spoor bijster. Als we een paar mannen op de kaart aanwijzen waar we heen willen schudden ze hun hoofd. Dat kan niet, we moeten 20 km terug en de gewone weg volgen die we op de heenreis ook genomen hebben. Dat is een flinke tegenvaller, want dan moeten we nog een heel eind door de bergen en daarna nog 100 km over de autoweg voor we in een plaats komen waar een hotel is. En we hebben al zo'n 150 km door de bergen gereden vandaag, vrijwel zonder een recht stuk. We vinden Puturge wel een leuk plaatsje en vragen of we hier kunnen overnachten. 

Hasan, onze geweldige gastheer

Straatje in Puturge

Een man stapt bij ons in de auto om een pension aan te wijzen, maar als daar komen horen we dat het gesloten is. De man, Hasan heet hij, zegt dat hij wel wat anders weet, en zo komen we bij zijn huis. Hij zegt dat we bij hem kunnen overnachten en laat ons de kamer zien en vertelt dat hij ook voor het eten zal zorgen en dat alles gratis is. We maken bezwaar en zeggen dat dit veel te gek is, maar Hasan wil daar niets van weten, hij geeft ons de sleutel van zijn huis en zegt dat hij nog even weg moet. Een poosje later komt hij terug met nieuw beddengoed, dat hij speciaal gekocht heeft. Even later wordt er aangebeld en bezorgt iemand tosti's voor ons. Hoe vaker we tegen Hasan zeggen dat dit allemaal niet hoeft, en dat we ook iets willen betalen, des te meer glundert hij. Jammer dat we niet een echt gesprek met hem aan kunnen knopen, maar met wat steekwoorden en gebaren met handen en voeten komen we een heel eind.

Puturge -meneer wil wel op de foto

Puturge - mannen op het dorpsplein

Na het eten lopen we nog even het dorp door, we trekken veel bekijks, maar overal is men even vriendelijk. Als we langs het politiebureau lopen komt een agent op ons toelopen met het geweer in de hand om ons welkom te heten. Dat is nog eens een hartelijk welkom! Dat zal een Nederlandse agent niet snel doen, maar die heeft natuurlijk ook niet zo'n mooi geweer! 

Puturge - oud vrouwtje in de deuropening

Op het dorpsplein ontmoeten we de plaatsvervangend burgemeester, goed gesoigneerd en keurig in het pak. Te midden van zijn dorpsgenoten laat hij even horen dat hij de Engelse taal beheerst, dat kunnen zijn "onderdanen" niet zeggen. Hij geeft een agent opdracht ons de vervallen hamam (Turks badhuis) te laten zien, blijkbaar de grote trots van het dorp. We volgen de agent door de struiken, distels, brandnetels en het hoge gras en komen uiteindelijk bij een vervallen gebouw. We stappen over de gedumpte vuilnis en bewonderen het 400 jaar oude gebouw. Wel een bijzondere excursie, die in geen enkele toeristengids staat beschreven.
Terug bij Hasan laten we hem wat foto's zien van Het Hart van het Noorden en onze achterban, op die manier kunnen we een beetje met hem communiceren.
Hasan heeft ook nog koekjes van een luxe bakkerij aan laten rukken. Ons voorstel mee te betalen aan het eten en te betalen voor de overnachting wordt verontwaardigd van de hand gewezen en is zelfs beledigend.
Na met hulp van een Turks woordenboek nog wat dingen uitgewisseld te hebben is het tijd om onder de nieuwe lakens te kruipen. An heeft moeite in slaap te komen, zal een kwestie zijn van zich ietwat bezwaard voelen. Ik val al snel in slaap, zal een kwestie van vermoeidheid zijn. De hevige regen en het onweer dragen daar ook aan bij.

Dag 05 vrijdag 10 mei 2013 Puturge - Diyarbakir

Om 6.45 wordt er op de deur geklopt en komt iemand uit het dorp een dienblad eten brengen met soep en Turks brood. Hasan is niet in zijn kamer, die is het dorp al in gegaan om dit voor ons te regelen. Een uurtje later komt hij thuis, wij hebben dan onze spullen al ingepakt en nemen afscheid van deze lieve hartelijke man en bedanken hem voor de goede zorgen. We vermoeden dat hij ook een verdrietige kant heeft, wat dat is weten we niet, want hij vertelt weinig over zijn vrouw, alleen dat die in Istanbul woont. Ook heeft hij kinderen en mogelijk kleinkinderen, maar ook daar hoor je hem niet over. Verder slikt hij een behoorlijke hoeveelheid medicijnen. Hij geeft ons een brief mee die we pas mogen lezen als we weg zijn. Bij het weggaan vertellen we hem dat we een bedankbriefje op tafel hebben gelegd, maar vertellen er niet bij dat we er ook wat geld voor de gemaakte onkosten bij gelegd hebben. Ook beloven we hem foto's te sturen die we gemaakt hebben. Het is nog een flink eind door de bergen slingeren, soms rijden we in een dichte mist doordat de wolken tussen de bergen zijn gezakt. Een mooi gezicht maar ook oppassen, een foutje en je ligt zomaar onder in een ravijn. Het is ook oppassen om geen schildpadden tot soep te rijden. Gisteren hebben we er ternauwernood twee kunnen ontwijken die de weg overstaken. Na een uur komen we weer op de D300, het doel vandaag is Diyarbarkir, nog zo'n 150 kilometer rijden.

Dorp aan de rivier

Onderweg gaan even de benen strekken in een bergdorpje, dat tegen de steile helling is geplakt. In een theehuis zijn mannen een soort Rummikub aan het spelen. Ze roepen ons naar binnen en we krijgen thee aangeboden. Hoewel we een hele tijd naar het spel zitten te kijken ontgaat ons de finesses van het spel. Om een uur of twee komen we in Diyarbakir, een uitgestrekte stad van 1 miljoen inwoners aan de oever van de Tigris. De stad heeft veel bezienswaardigheden, waarvan sommige met EEG gelden gerestaureerd worden. Geen idee waarom dit is, Turkije hoort nog steeds niet bij de EU, Brussel heeft zeker geld teveel. Diyarbarkir is de onofficiële hoofdstad van de Koerden en er wonen veel Koerdische vluchtelingen door de oorlog van de Turkse staat tegen de PKK in de jaren negentig. Volgens de Rough Guide breken er af en toe nog wel gewelddadigheden uit en vormen zakkenrollers en stenengooiers potentiële risico's. Dat laatste zullen we nog ondervinden.

Na enig zoeken vinden we een redelijke kamer in het Akdag Hotel in een rustige straat binnen het ommuurde stadsdeel. In plaats van redelijk zou de classificatie goed genoemd kunnen worden, maar de TV is een min punt. Het beeld is zwart wit met willekeurig groene strepen, ik weet niet of het een zwart wit of een kleuren TV is. Ik heb de hotelbaas er al bij gehad en hoewel ik nadrukkelijk op de groene contouren in beeld wees begreep hij niet wat ik bedoelde, hij zag niets abnormaals. Een pluspunt van het hotel is de gebedsmat op de kamer, hierop kan ik mooi wat lenigheidsoefeningen doen. De WC kan niet met een handeltje of drukknop doorgetrokken worden, je moet het hele porcelijnen bovenstuk optillen en weer terug op de plaats leggen. Maar dat geeft geen plus- of minpunten, dat is gewoon de gebruiksaanwijzing die even moet ontdekken.

Smal straatje in Diyarbakir

In de namiddag gaan we de stad verkennen. We vinden de mensen hier minder vriendelijk dan in de vorige plaatsen waar we waren. Het is te merken dat hier toeristen komen, want er zijn winkeliers die je met wat standaard Hollandse zinnetjes naar binnen proberen te lokken. Als ze roepen "kijken, kijken, niet kopen" gaan we dat ook zeker niet doen. Sterker nog, kijken doen we dan al niet eens, laat staan kopen!

In één van de drukke straten staat een kleine tank van de politie met een ronddraaiende periscopische camera op het dak. Binnen zitten twee agenten op monitoren de gang van zaken op straat in de gaten te houden.
We komen bij de Ulii Cami, de Grote moskee, een van de belangrijkste gebouwen van Diyarbakir en een van de heiligste plekken van de Islamitische wereld. Het mooie gebouw is opgetrokken uit zwart basalt afgewisseld met witte kalkstenen banden met ook een prachtig binnenplein.

Als we in wat achterafstraatjes belanden krijgen we een hele horde achterbuurtkinderen achter ons aan in de smalle straatjes en steegjes. De gezinnen in deze buurt zijn arm, veel kinderen zijn klein en mager. Eerst is het wel nog wel leuk, maar als een paar opgeschoten jongetjes ons aanklampen en bij de arm pakken en "money, money" roepen kijken we er heel anders tegen aan. Als we duidelijk maken dat we niet van hun opdringerigheid gediend zijn worden ze vervelend en besluiten we weg te gaan uit deze buurt. De brutaalste gooit ons nog steentjes achterna. Hij kan goed gooien, want hij raakt mij ook nog achter tegen mijn been. Hij heeft zeker geoefend bij relletjes die hier dus zo nu en dan plaats vinden.

Om even bij te komen gaan we koffie en thee drinken in de Hasan Pasha Inn, een vroegere karavanserai (herberg), waar nu restaurantjes in zijn gevestigd. Het is een prachtig gebouw, vanaf een zitje op het balkon hebben we mooi zicht op de bedrijvigheid beneden. Als we net rustig zitten komt er een man bij ons zitten die in redelijk Engels een gesprek aan knoopt. Wel leuk om even wat te praten, maar als hij vraagt in welk hotel we zitten, weten we al genoeg. Als hij daarna vertelt dat het leuk is om over de stadsmuren te lopen als je een gids bij je hebt en hij het gesprek hier telkens weer op terug brengt, ben ik snel met hem klaar. In mijn beste Engels maak ik hem duidelijk er bij is komen zitten om ons een gids aan te praten hij beter snel op kan hoepelen. Ik weet niet meer welk Engels woord ik voor "ophoepelen" heb gebruikt, maar hij is vlot vertrokken. Hierna krijg ik van An op de kop dat ik dit wel wat subtieler had kunnen zeggen, maar dat komt door mijn beperkte Engelse woordenschat.

Dag 06 zaterdag 11 mei 2013 Diyarbakir

Tientallen doden bij explosies Turkse grensstad
In de Zuid-Turkse plaats Reyhanli, aan de grens met Syrië, zijn twee autobommen ontploft. Daarbij zijn zeker 48 doden gevallen en 100 mensen gewond geraakt. Het is nog niet duidelijk wie er achter de aanslagen zit. Het vermoeden is dat er een link is met de opstand in Syrië. In Reyhanli wonen normaal gesproken 60.000 Turken maar er zitten nu ook 80.000 Syrische vluchtelingen. De plaatselijk media melden dat uit angst veel mensen de stad hebben verlaten. Ook zouden Turkse jongeren Syriërs hebben aangevallen. Het is in de regio al langer onrustig. In februari vielen er ook al doden nadat een autobom ontplofte. De auto had een Syrisch kenteken.

Vanmorgen de hele morgen regen, een goede gelegenheid om het dagboek bij te werken. Om 12 uur wordt het droog en komt de stad tot leven. Wij gaan de stadsmuur eens verkennen. Diyarbakir wordt omringd door een imposante zes kilometer lange zwartbasalstenen stadsmuur.
Een groot deel van de muur is in verval en relingen of balustrades ontbreken. Om niet tot de enkels door de plassen water te hoeven lopen moeten we soms over een smal randje van 2 stenen breed lopen. Wel oppassen, want de muur is 10 tot 12 meter hoog. Vanaf de muur hebben we een mooi zicht over de Tigrisvallei maar ook op de buiten de muur gelegen sloppenwijken, waar het krioelt van de kleine kinderen. .

We lopen de oude stad weer in en belanden opnieuw in een buurt waar we weer door kinderen achtervolgt worden die om geld schooien. Ze worden opnieuw vervelend. Een vrouw spreekt ze aan, maar veel effect heeft het niet en we besluiten dan ook om niet verder te gaan.

Vervolgens bezichtigen we de Keldam Kilsesi kerk, een katholieke kerk uit 1602, maar de laatste gelovigen zijn in 2008 vertrokken. Begin 20e eeuw was een derde van de inwoners van Diyarbakir niet-moslim. Ik zou mij kunnen voorstellen dat ze door stenengooiende rotjochies verdreven zijn. Maar mogelijk is het er heel wat erger aan toe gegaan om ze weg te krijgen.

Dag 07 zondag 12 mei 20 Diyarbakir - Mardin

Onderweg zien we een bordje dat naar een bezienswaardiging verwijst. Wat het is weten we niet, maar we zijn vroeg en hebben tijd genoeg even te kijken wat het is. We komen bij een slagboom en moeten omgerekend een halve Euro betalen om door te kunnen. Voor dat bedrag kunnen we wel een gokje wagen om de de nieuwsgierigheid te bevredigen. We komen op een parkeerplaats en zien groepjes mensen onder de bomen zitten die gezellig zitten te picknicken, terwijl de kinderen aan het spelen zijn. Er zijn vuurplaatsen waar het meegebrachte vlees geroosterd kan worden. De vrouwen hebben prachtige kleren aan, maar ook de mannen zien er mooi uit. Sommige vrouwen hebben tatoeages op het gezicht. Het doet denken aan Berbervrouwen, die dat ook wel hebben.

We kijken wat rond en worden meteen uitgenodigd voor de thee en van iedereen krijgen we eten aangeboden. Het mooie is dat men wel op de foto wil en die kans laten we niet voorbij gaan, want de meeste vrouwen zijn in Turkije niet gemakkelijk voor de lens te krijgen. Een vrouw met hele wijde rokken demonstreert hoe je als vrouw rechtopstaand kunt plassen, gewoon in een brede spreidstand gaan staan. Om de goede sfeer niet in gevaar te brengen nemen we daar maar geen foto van.

Terug van onze reis door oost-Turkije op internet naar informatie over de tatoeage’s gezocht en het vermoeden gekregen dat het om van oorsprong Armeense vrouwen gaat, die de tatoeage's uit traditie hebben aangebracht. Op internet is een historische film te vinden van de van oorsprong Armeense filmmaakster Suzanne Khardalian, die een documentaire maakte naar aanleiding van de onverklaarbare – ‘duivelse’ – tatoeages op de handen en het gezicht van haar oma. Pas vele jaren na het overlijden van deze trieste vrouw begreep Khardalian dat zij – net als tienduizenden andere meisjes en jonge vrouwen – jarenlang geleefd had als seksslavin van de Turken, Koerden en Arabieren die de regio bevolken. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden Armenen verdreven uit hun land, het tegenwoordige oost-Turkije, naar de woestijnen van Syrië en Irak. Velen werden uitgemoord. Vrouwen en kinderen werden ontvoerd en ingezet als concubines van Turken, Koerden en Arabieren. Tijdens haar research trof ze antieke portretten van Armeense vrouwen aan, met dezelfde tatoeages die haar oma had gehad. In haar film ‘My grandmother was raped, I’m drowning in humiliation’ is ook te zien dat in latere jaren nomadische vrouwen tatoeages van as lieten aanbrengen als een soort traditie.

Zie http://www.youtube.com/watch?v=bwj4e_f_1DI 
en http://poliziek.info/tatoeages-van-oma/

Een eindje verderop naast het park is een soort moskee, waar een Sultan en zijn vele zonen in tombe's liggen opgebaard, bedekt met groene kleden. 

Het is voor velen een heilige plaats, uit heel Turkije gaan er mensen naar toe. Deze sultan, Seyhmus Turbesi, was zeker een toffe gast, want er wordt veel geknield en gebeden. Met een beetje terughoudendheid en respect mag er gefotografeerd worden, want dat doen de pelgrims zelf ook. 
Verder is er ook nog een geitenmarkten en een winkel met hoofdzakelijk souvenirs.
Hoewel wij de enige toeristen zijn, kopen we niets van de prullaria en een geit is ook te lastig mee te nemen. 

Een vrouw wil An snoepjes verkopen zodat ze snel zwanger kan raken. Maar daar maak ik bezwaar tegen, gelukkig is An het dit keer met mij eens. En zo pakt ons gokje om vanaf de hoofdweg een bord te volgen wat we niet kunnen lezen, heel goed uit.

Mardin

Om 12 uur zijn we in Mardin, in het zuid-oosten van Turkije, zo'n 15 km van grens met Syrië. Het nieuwe gedeelte van de stad doet me aan veel Chinese steden denken met de vele nieuwe flats die er uit de grond gestampt worden. 
 
De bevolking bestaat uit een mix van Koerden, Turken, Arabieren en een kleine minderheid Syrisch-orthodoxe christenen. Net als Diyarbakir zijn er veel mensen vanuit de omliggende dorpen naartoe gevlucht tijdens de strijd van de staat tegen de PKK. Nu het rustiger is komen er meer toeristen, vooral welgestelde inwoners van Istanbul, die iets van het "merkwaardige oosten" willen zien.
We zoeken een hotel in de oude stad, die tegen een steile berghellingen is opgetrokken. Het valt niet mee onze weg te vinden in de nauwe straatjes op zoek naar een hotel. Maar we vinden er uiteindelijk een die hoog gelegen is in de hoofdstraat, het Mardin Apart Hotel, wel een aparte naam, maar keurig netjes en vanuit de hotelkamer een schitterend uitzicht over de lappendeken van velden en dorpjes tot in de verre omtrek.

Mardin - restauratie van het postkantoor

Mardin is zo'n stadje dat ons meteen enorm aanspreekt met nauwe straatjes, prachtig oude huizen en gebouwen, een grote variatie aan kleine winkeltjes en bovenal vriendelijke mensen. Een voorbeeld daarvan is een winkelier die een CD afspeelt in zijn winkel. Als ik hem zeg dat ik het mooie muziek vind, geeft hij mij deze CD gratis, hoewel ik nog niets bij hem gekocht heb! Een vriendelijke oude man, die op een stoeltje voor een theehuis zit, wenkt ons om even bij hem te komen zitten. De baas van het theehuis brengt ons thee en geeft aan dat we niet hoeven te betalen, hij vindt het leuk dat we even bij de oude man aanschuiven. Dat klopt ook wel, wij zijn hele leuke mensen (hmm). Nu maar stoppen voor vandaag. Dat ik de hotelbaas s-ávonds geholpen heb met het inschrijven van 2 Belgen vertel ik dan ook maar niet meer. 
 

Dag 08 maandag 13 mei 2013 Mardin Rondrit klooster Mar Gabriel en Hasankeyf

Op de ezel, terug in de tijd

Vandaag pakken we de auto weer en gaan de omgeving van Mardin verkennen. De hele omgeving is een brok geschiedenis, waar nog heel veel overblijfselen van te vinden zijn. Er zijn heel wat oorlogen gevoerd en het gebied is in handen van veel verschillende volkeren geweest. Zo trokken Arabieren, kruisvaarders, moslimindringers, Armeniers, Seldjoeken, Turkmenen, Mongolen en in de 1e wereldoorlog de Fransen door dit gebied tussen de Eufraat en de Tigris. En natuurlijk recenter de stijd tussen de Turkse staat en de Nationalistische Koerden. 
Van Mardin rijden we via Midyat naar het 20 km oosterlijker gelegen klooster Mar Gabriël.

Het Syrisch-orthodoxe klooster Mor Gabriël, de heilige Gabriël

Syrisch-orthodoxe klooster Mar Gabriel

Dit in 397 gestichte klooster is het oudste Syrisch-orthodoxe klooster in Turkije en onlangs helemaal gerestaureerd. Hier zetelt de aardsbisschop van Tur Abdin, wie dat ook mag zijn. Hij wordt geassisteerd door monniken, nonnen, leken en studenten. Je kunt alleen in groepsverband met een gids een rondleiding krijgen, helaas is ons Turks nog even slecht als in het begin van de reis een week geleden, zodat we er weinig meer over kunnen vertellen dan dat alles prachtig gerestaureerd is en we geen monnik of non gezien hebben. Wel vragen we ons af wie een zo kwalitatief hoogstaande restauratie heeft kunnen bekostigen, temeer daar de Syrisch-orthodoxe gemeenschap in Turkije nog slechts uit een paar duizend leden bestaat. In de 1e wereldoorlog werden ze overal vervolg en uitgemoord, evenals de Armeense en Griekse minderheden. Velen zijn naar Europa en Amerika gevlucht, mogelijk zijn zij de financiërs.

Dorpje in de omgeving van Hasankeyf

We rijden terug naar Midyat en gaan vandaar in oostelijke richting naar Hasankeyf. Boven de bergen vormen zich donkere wolken en het duurt dan ook niet lang of het plenst.

Donkere wolken boven de bergen van Hasankeyf

Sinds 2008 staat Hasankeyf stad op de Werelderfgoedlijst en behoort daarbij tot de 100 meest bedreigde erfgoedlocaties ter wereld. De stad dreigt onder water gezet te worden i.v.m. plannen voor een stuwdam in de Tigris. Daar is veel verzet tegen, met name van de Koerden, die dit zien als een bewuste poging hun culturele erfgoed te vernietigen.
In Hasankeyf heeft het water van de Tigris een loodrechte klif uit de bergwanden geslepen. In de rivier staan nog de restanten van een middeleeuwse brug.

Hasankeyf - Restanten van de pijlers

Hasankeyf

De restanten van de brug, met op de achtergrond het stadje, trekken veel fotografen, maar als wij er aankomen is het er heel rustig. Er barst een hevig onweer los, zodat we in de auto moeten wachten tot het droog is. Naast ons stopt een bus met Nederlandse toeristen, blijkbaar hebben die minder tijd, want van onder een paraplu worden snel een paar foto's genomen en gaat de reis weer verder.   

Hierna bekijken we de grotten van Hasankeyf, waarvan er zich ruim 4000 in deze omgeving zijn te vinden, deze werden in prehistorische tijden bewoond.   

Hasankeyf - vroegere grotwoningen

Het is nog een behoorlijke eind terug naar Mardin. We nemen een binnenweg om een stuk af te snijden, een prachtig bochtige weg zonder overig verkeer, heuvel op, heuvel af en dus een uitstekend traject om de Hyundai eens flink uit te testen. Als we de auto over ca. 2 week weer inleveren kunnen er gelijk nieuwe banden onder.